Krishna Kanta Handique: A Sanskrit Scholar, Indologist, and Philanthropist
কৃষ্ণ কান্তা হাণ্ডিক ভাৰতৰ অসমৰ এগৰাকী বিশিষ্ট পণ্ডিত, ইণ্ডোলজিষ্ট আৰু সমাজসেৱক আছিল। ১৮৯৮ চনৰ ২০ জুলাইত অসমৰ জ্যোতি চহৰত টাই-আদিম পৰিয়াল ৰায়-বাহাদুৰ ৰাধা কান্তা হাণ্ডিকৰ ঘৰত তেওঁৰ জন্ম হয়। হাণ্ডিকে বিভিন্ন সন্মানীয় প্ৰতিষ্ঠান যেনে কটন কলেজ, গুৱাহাটী, কলিকতাৰ সংস্কৃত মহাবিদ্যালয়, কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়, অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়, পেৰিছ বিশ্ববিদ্যালয় আৰু বাৰ্লিন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা শিক্ষা লাভ কৰিছিল। তেওঁ ১৩ টা ভাষাত সাবলীল আছিল, যাৰ ভিতৰত আছিল আঠটা ইউৰোপীয় ভাষা আৰু পালি আৰু প্ৰাকৃতৰ দৰে পাঁচটা ভাৰতীয় ভাষা।
Table of Contents
কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈৰ জন্ম
কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈৰ জন্ম ২০ জুলাই, ১৮৯৮ চনত অসমৰ যোৰহাট জিলাৰ সাতঘৰীয়া আহোম পৰিয়ালত হৈছিল। তেখেতৰ পিতৃ চাহ খেতিয়ক ৰায় বাহাদুৰ ৰাধাকান্ত সন্দিকৈ আৰু মাতৃ নাৰায়ণী সন্দিকৈ। অসমৰ কেইবাটাও ৰাজহুৱা অনুষ্ঠানৰ উন্নতিকল্পে মুক্তহস্তে দান-বৰঙনি আগবঢ়োৱা হেতুকে জনসাধাৰণে কৃতজ্ঞতাৰ চিনস্বৰূপে ৰাধাকান্ত সন্দিকৈ ডাঙৰীয়াক “দানবীৰ” উপাধিৰে বিভূষিত কৰিছিল। দানবীৰ ৰাধাকান্ত সন্দিকৈৰ চাৰিজন পুতেকৰ ভিতৰত কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈ আছিল আটাইতকৈ ডাঙৰ। তেওঁৰ মাক নাৰায়ণী আইদেউ অসমৰ আন এগৰাকী পণ্ডিত লোক পদ্মনাথ গোহাঞি বৰুৱাৰ ভগ্নী আছিল৷
কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈৰ শিক্ষা
কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈয়ে প্ৰাথমিক শিক্ষা নিজা গৃহতে গ্ৰহণ কৰিছিল। তাৰ পিছত দেউতাকে যোৰহাটৰ চৰকাৰী হাইস্কুলত নাম লগাই দিয়ে। ইংৰাজী ১৯১৩ চনত পোন্ধৰ বছৰ বয়সত কৃষ্ণকান্তই যোৰহাট চৰকাৰী হাইস্কুলৰ পৰা প্ৰৱেশিকা পৰীক্ষাত প্ৰথম বিভাগত উত্তীৰ্ণ হয়। সন্দিকৈয়ে কটন মহাবিদ্যালয়ৰ ১৯১৫ চনত আই এ পৰীক্ষাতো সুখ্যাতিৰে প্ৰথম বিভাগত উত্তীৰ্ণ হৈ কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ত উচ্চ শিক্ষাৰ বাবে নাম ভৰ্তি কৰে। কলিকতা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা ১৯১৭ চনত তেওঁ সংস্কৃতত প্ৰথম শ্ৰেণীৰ অনাৰ্চসহ বি এ পাছ কৰে আৰু “প্ৰসন্ন কুমাৰ সৰ্বাধিকাৰী স্বৰ্ণ পদক’’ লাভ কৰে৷ তেতিয়া তেওঁৰ বয়স আছিল মাত্ৰ ১৯ বছৰ৷ ১৯১৯ চনত সংস্কৃতৰ ‘বেদ শাখা’ত প্ৰথম শ্ৰেণীৰ প্ৰথম স্থান অধিকাৰ কৰি স্নাতকোত্তৰ সন্মান লাভ কৰে। উল্লেখযোগ্য যে, স্নাতকোত্তৰ শ্ৰেণী ’বেদ শাখা’ত তেঁৱেই সেইবৰ্ষৰ একমাত্ৰ শিক্ষাৰ্থী আছিল আৰু তেওঁৰ গুৰু আছিল, মহামহোপাধ্যায় সীতাৰাম শাস্ত্ৰী৷ তদুপৰি সন্দিকৈয়ে ১৯২০ চনত অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা আধুনিক বুৰঞ্জীত স্নাতকোত্তৰ সন্মান লাভ কৰাৰ উপৰিও পেৰিছ আৰু বাৰ্লিন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধীনত জাৰ্মান, ফৰাচী, ৰুছ , গ্ৰীক, লেটিন, ইটালিয়ান, স্পেনিছ আদি কেইবাটাও ভাষা শিকি আয়ত্ত কৰিবলৈ সমৰ্থ হৈছিল।[7] তেওঁ মুঠ ১৩টা ভাষা আয়ত্ত কৰিছিল, তাৰে ৮টা ইউৰোপীয়ান ভাষা আৰু ৫টা ভাৰতীয় ভাষা। ১৯২৩ চনৰপৰা ১৯২৭ চনলৈকে তেখেতে ইউৰোপৰ নানা ভাষা-সাহিত্য অধ্যয়ন কৰে।
ব্যক্তিগত জীৱন
১৯২৭ চনত বিদেশৰ পৰা তেওঁ অধ্যয়নৰ বাবে নিজা ধনেৰে ক্ৰয় কৰা বিপুল সংখ্যক কিতাপেৰে সৈতে স্বদেশলৈ উভতি আহে৷ স্বদেশলৈ আহি তেওঁ নগাঁৱৰ ইউ এন বুঢ়াগোহাঞিৰ জ্যেষ্ঠ কন্যা হেমলতা আইদেউক বিয়া কৰায়৷ তেওঁলোকৰ এটি ল’ৰা আৰু দুজনী ছোৱালী আছিল৷[8] ব্যক্তিগত জীৱনত তেওঁ সদায় সময়ানুৱৰ্তী আছিল৷ সময়ক তেওঁ অমূল্য ধন হিচাপে জুখি জুখি খৰচ কৰিছিল৷ কেতিয়াবা সময় অবাবতে যাব পাৰে বুলি তেখেতে নিজৰ ঘড়ীটোৰ কাঁটা দুঘণ্টা আগবঢ়াই ৰাখিছিল৷ অতি সাধাৰণ অনাড়ম্বৰ জীৱন কটোৱা সন্দিকৈয়ে সামৰ্থ্য থকা স্বত্বেও তেওঁ নিজৰ সন্তানক আন বিখ্যাত শিক্ষানুষ্ঠানলৈ নপঠিয়াই নিজে শিক্ষকতা কৰা জগন্নাথ বৰুৱা কলেজতে পঢ়ুৱাইছিল৷
Founder of Gauhati University and Hemalata Handique Memorial Institute
হাণ্ডিকে অসমত শিক্ষা আৰু সাহিত্যৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁ ১৯৪৮ চনৰ পৰা ১৯৫৭ চনলৈ ন বছৰ গৌহাটি বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক উপাচাৰ্য হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ইয়াৰ আগতে, তেওঁ 1930 চনৰ পৰা 1948 চনলৈ ঝাটৰ জে.বি. মহাবিদ্যালয়ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক অধ্যক্ষ আছিল। তেওঁ জ্যোতিত হেমালতা হাণ্ডিক মেম’ৰিয়েল ইনষ্টিটিউটও স্থাপন কৰিছিল। হাণ্ডিক সাহিত্যিক আৰু শৈক্ষিক ভেটিৰ প্ৰতি তেওঁৰ উদাৰতাৰ বাবে জনাজাত আছিল। তেওঁ তেওঁৰ ব্যক্তিগত পুথিভঁৰাল গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়লৈ দান কৰিছিল, য’ত বিশ্বৰ 11 টা বিভিন্ন ভাষাৰ বিৰল আৰু মূল্যৱান কিতাপ আছিল। ইয়াৰ উপৰিও, তেওঁ তেওঁৰ সকলো কিতাপৰ কপিৰাইট পুনেৰ ডেক্কান কলেজ পিজি এণ্ড ৰিচাৰ্চ ইনষ্টিটিউটক দিছিল; জৈনা সংস্কৃতি সমিতি সংঘ, মহাৰাষ্ট্ৰ আৰু প্ৰাকৃত টেষ্ট চছাইটি, আহমেদাবাদ।
Krishna Kanta Handique’s Contributions to Literature
কৃষ্ণ কান্ত হাণ্ডিক অসমৰ সাহিত্য সম্প্ৰদায়ৰ এজন সক্ৰিয় সদস্য আছিল। ১৯৩৭ চনত ৩৯ বছৰ বয়সত গুৱাহাটী সন্মিলনৰ সময়ত তেওঁ অসম সাহিত্য সভাৰ সভাপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। তেওঁ ১৯৫১ চনত লক্ষ্ণৌৰ ষোড়শ সৰ্বভাৰতীয় প্ৰাচ্য সন্মিলনৰ ধ্ৰুপদী সংস্কৃত শাখাৰ সভাপতিও আছিল আৰু ১৯৬১ চনত ইয়াৰ শ্ৰীনগৰ অধিৱেশনৰ সাধাৰণ সভাপতি নিৰ্বাচিত হৈছিল। তেওঁ কৃষ্ণকান্ত হাণ্ডিকুই ৰচনা সম্ভাৰ শীৰ্ষক ২০ খন সমালোচনামূলক প্ৰবন্ধৰ সংকলনসহ কেইবাখনো কিতাপ লিখিছিল, যাৰ বাবে তেওঁক ১৯৮৫ চনত মৰণোত্তৰভাৱে সাহিত্য অকাডেমি বঁটা প্ৰদান কৰা হৈছিল। কিতাপখন ইয়াৰ সমালোচনামূলক অন্তৰ্দৃষ্টি আৰু বিশ্লেষণাত্মক দৃষ্টিভংগীৰ বাবে যথেষ্ট গণ্য কৰা হৈছিল, আৰু ই সমসাময়িক অসম সাহিত্যলৈ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আগবঢ়াইছিল।
সন্মান আৰু বঁটা Honors and Awards
কৃষ্ণ কান্তা হাণ্ডিক শিক্ষা আৰু সাহিত্যলৈ আগবঢ়োৱা অৱদানৰ বাবে পদ্মশ্ৰী আৰু পদ্মভূষণৰ অসামৰিক সন্মান ৰ প্ৰাপক আছিল। ভাৰতীয় পোষ্ট আৰু টেলিগ্ৰাফ বিভাগে ১৯৮৩ চনৰ ৭ অক্টোবৰত তেওঁৰ সন্মানত এটা স্মাৰক ডাকটিকট জাৰী কৰিছিল। অসম চৰকাৰে সংস্কৃত ভাষা আৰু সাহিত্যৰ প্ৰচাৰৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ সন্মানত সন্মানীয় কৃষ্ণ কান্ত া হাণ্ডিক স্মাৰক বঁটাও আৰম্ভ কৰিছে।
সাহিত্য কৰ্ম
গ্ৰন্থ সংকলন
- শ্ৰীহৰ্ষৰ ‘নৈষধ চৰিত’ৰ ইংৰাজী অনুবাদ ‘Noishadh-Charit'(১৯৩৪)
- যশস্তিলক এণ্ড ইণ্ডিয়ান কালচাৰ (১৯৪৯)
- সেতু বন্ধ (১৯৭৬)
- কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈ ৰচনা সম্ভাৰ
প্ৰবন্ধ সংকলন
- প্ৰাচীন বেবিলনৰ বেদ,
- ভাৰতীয় চিন্তা,
- সাংখ্য দৰ্শন,
- গ্ৰীক ভাষা,
- গ্ৰীক নাটকৰ গান,
- অনুবাদৰ কথা,
- ৰুছ অভিনয়,
- সৰস্বতীৰ বৰ
- মোগল ৰাজকণ্যাৰ কবিত্ব প্ৰতিভা
- ইউৰোপৰ ভাষা আৰু সাহিত্য,
- জাপানীৰ বীৰ নোগী
- স্পেনীয় সাহিত্যত ৰোমিঅ জুলিয়েট,
- জাৰ্মান সাহিত্যৰ সপোন নাটক
- আত্মবিচাৰ
- অমৰ প্ৰকাশ,
- জাৰ্মানীৰ জ্ঞান সাধনা
- সাগৰৰ মাজৰ দুৰ্গ
- প্ৰাচীন মিচৰৰ উপাখ্যান
- চক্ৰেটিছৰ মতে কবিৰ প্ৰকৃতি
মৃত্যু
১৯৮২ চনৰ ৭ জুন তাৰিখে ১০:১০ বজাত ; ৮৪ বছৰ বয়সত ডিব্ৰুগড়ৰ জি. এম. চিকিৎসালয়ত কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈৰ মৃত্যু হয়। পাৰ্থিৱ খ্যাতি তেওঁ নিবিচাৰিছিল৷ সেয়ে, সন্দিকৈৰ জীৱনকালতে আব্দুল চাত্তাৰে লিখা “কৃষ্ণকান্ত সন্দিকৈ’’ নামৰ তেখেতৰ জীৱনীখনত ’পণ্ডিতপ্ৰৱৰ’ বিশেষণটো যোগ কৰিবলৈ নিদিলে৷ সন্দিকৈৰ জীৱনত প্ৰভাৱিত কৰা এটি বাক্য হ’ল, ইবচেনৰ নাটকৰ “Innocence is the source of all joy and happiness’’৷
উপসংহাৰ
সাহিত্য, শিক্ষা আৰু পৰোপকাৰৰ ক্ষেত্ৰত কৃষ্ণ কান্তা হাণ্ডিকৰ অৱদান অমূল্য আছিল। তেওঁ এজন দূৰদৰ্শী নেতা আছিল যিয়ে বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ অৱদানৰ জৰিয়তে সমাজৰ উন্নতিৰ বাবে নিজৰ জীৱন উৎসৰ্গা কৰিছিল। তেওঁৰ উত্তৰাধিকাৰীয়ে প্ৰজন্মৰ পণ্ডিত আৰু সমাজহিতৈষী সকলক অনুপ্ৰাণিত কৰি আহিছে, আৰু তেওঁৰ নাম অসম আৰু তাৰ বাহিৰত সদায় অতি সন্মান আৰু প্ৰশংসাৰে স্মৰণীয় হৈ থাকিব।