ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ, যাক চমুকৈ কংগ্ৰেছ বুলিও জনা যায়, ভাৰতৰ অন্যতম প্ৰধান ৰাজনৈতিক দল। ১৮৮৫ চনৰ ২৮ ডিচেম্বৰত ব্ৰিটিছ ৰাজৰ অধীনত কংগ্ৰেছ প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। ইয়াৰ প্ৰতিষ্ঠাপকসকলৰ ভিতৰত আছিল এ. ও. হিউম (থিওচোফিকেল চছাইটিৰ বিশিষ্ট সদস্য), দাদাভাই নৰোজী আৰু দিনশা ৱাচা। উনবিংশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে আৰু বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ পৰা বিংশ শতিকাৰ মাজভাগলৈ, কংগ্ৰেছ ভাৰতীয় স্বাধীনতা সংগ্ৰামত কেন্দ্ৰীয় অংশগ্ৰহণকাৰী হৈ পৰে, ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক শাসনৰ বিৰোধিতাত 15 নিযুতৰো অধিক সদস্য আৰু 70 নিযুতৰো অধিক অংশগ্ৰহণকাৰী।
১৯৪৭ চনত স্বাধীনতাৰ পিছত, কংগ্ৰেছ ভাৰতৰ প্ৰভাৱশালী ৰাজনৈতিক দল হৈ পৰে। স্বাধীনতাৰ পৰা 2014 চনলৈ, 16 টা সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ ভিতৰত, কংগ্ৰেছে 6 টাত নিৰংকুশ সংখ্যাগৰিষ্ঠতা লাভ কৰিছে আৰু 4 টাত শাসকীয় মিত্ৰজোঁটৰ নেতৃত্ব দিছে; সেয়েহে, তেওঁ মুঠ 49 বছৰ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অংশ আছিল। ভাৰতত, কংগ্ৰেছৰ সাতজন প্ৰধানমন্ত্ৰী আছে; ইয়াৰ পূৰ্বে জৱাহৰলাল নেহৰু (১৯৪৭-৬৪), লাল বাহাদুৰ শাস্ত্ৰী (১৯৬৪-৬৬), ইন্দিৰা গান্ধী (১৯৬৬-৭৭, ১৯৮০-৮৪), ৰাজীৱ গান্ধী (১৯৮৪-৮৯), পি ভি নৰসিংহ ৰাও (১৯৮৪-৮৯), জৱাহৰলাল নেহৰু (১৯৬৭-৬৬), ইন্দিৰা গান্ধী (১৯৬৭-৬৬), ইন্দিৰা গান্ধী (১৯৬৪-৬৬), ইন্দিৰা গান্ধী (১৯৬৪-৬৬)। 1980-84), ৰাজীৱ গান্ধী (1984-89) পি ভি নৰসিংহ ৰাও (1984-89) প্ৰথম জৱাহৰলাল নেহৰু (1947-64), লাল বাহাদুৰ শাস্ত্ৰী (1964-66), ইন্দিৰা গান্ধী (1966-77, 1980- আছিল- প্ৰথম জৱাহৰলাল নেহৰু (1947-64)। তাত নৰসিংহ ৰাও (১৯৯১-৯৬) আৰু মনমোহন সিং (২০০৪-২০১৪) আছিল। ২০১৪ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনত, স্বাধীনতাৰ পিছত কংগ্ৰেছৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ আটাইতকৈ বেয়া প্ৰদৰ্শন আছিল, ৫৪৩ জনীয়া লোকসভাত মাত্ৰ ৪৪ খন আসনলাভ কৰিছিল। তেতিয়াৰ পৰা, কংগ্ৰেছবহুতো বিতৰ্কৰ দ্বাৰা আৱৰি আছে।
Table of Contents
ইতিহাস
ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ ইতিহাস দুটা পৃথক যুগত পৰে:
- স্বাধীনতাৰ পূৰ্বৰ যুগ, যেতিয়া দলটো স্বাধীনতাৰ সংগ্ৰামৰ শীৰ্ষত আছিল আৰু সমগ্ৰ ভাৰতত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল;
- স্বাধীনতাৰ পিছৰ যুগত, যেতিয়া দলটোৱে ভাৰতীয় ৰাজনীতিত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান উপভোগ কৰিছে, ১৯৪৭ চনত স্বাধীনতাৰ পিছত ৬০ বছৰৰ ভিতৰত ৪৮ বছৰ দেশশাসন কৰিছিল।
- স্বাধীনতাৰ পূৰ্বৰ যুগত, কংগ্ৰেছ দুটা গোটত বিভক্ত হৈছিল, মধ্যপন্থী আৰু কৰ্মী। মধ্যপন্থীসকল অধিক শিক্ষিত আছিল আৰু ৰক্তপাত অবিহনে ৰাষ্ট্ৰক স্বাধীনতালৈ লৈ যোৱাৰ বাবে মানুহৰ বিশ্বাস জিকিব বিচাৰিছিল; কৰ্মীসকলে অৱশ্যে এটা বিপ্লৱী পথ অনুসৰণ কৰিব বিচাৰিছিল আৰু ইয়াক এটা উগ্ৰপন্থী সংগঠন হিচাপে গঢ়ি তুলিব বিচাৰিছিল।
স্বাধীনতাৰ পূৰ্বপৰ্যায়:
ভেটি আৰু প্ৰাৰম্ভিক উদ্দেশ্য (Foundation and Early Objectives)-
- ১৮৮৫: এলান অক্টাভিয়ান হিউমে ভাৰতীয়সকলৰ বাবে ব্ৰিটিছ কৰ্তৃপক্ষৰ ওচৰত অভিযোগ উপস্থাপন কৰাৰ বাবে এক ৰাজনৈতিক মঞ্চ হিচাপে INC প্ৰতিষ্ঠা কৰে।
- প্ৰাৰম্ভিক উদ্দেশ্যবোৰৰ ভিতৰত আছিল সাংবিধানিক সংস্কাৰ, নাগৰিক অধিকাৰ, আৰু শাসনত (constitutional reforms, civil rights, and representation) ভাৰতীয়সকলৰ বাবে প্ৰতিনিধিত্ব বিচৰা।
মধ্যপন্থী আৰু উগ্ৰপন্থী (Moderates and Extremists):
- দাদাভাই নৰোজী আৰু গোপাল কৃষ্ণ গোখলে (Dadabhai Naoroji and Gopal Krishna Gokhale) ৰ দৰে নেতাৰ নেতৃত্বত মডাৰেটসকলে সাংবিধানিক সংস্কাৰ আৰু ব্ৰিটিছৰ সৈতে সহযোগিতাৰ বাবে ওকালতি কৰিছিল।
- বল গংগাধৰ তিলক আৰু বিপিন চন্দ্ৰ পালকে (Bal Gangadhar Tilak and Bipin Chandra Pal) ধৰি উগ্ৰপন্থীসকলে স্বৰাজ (স্বশাসন) আৰু সম্পূৰ্ণ স্বাধীনতাৰ দাবীত অধিক দৃঢ় স্থিতি গ্ৰহণ কৰে।
বংগ বিভাজন আৰু স্বদেশী আন্দোলন Partition of Bengal and Swadeshi Movement :
- ১৯০৫ চনত বংগ বিভাজনৰ ব্ৰিটিছ সিদ্ধান্তই ব্যাপক প্ৰতিবাদৰ সূত্ৰপাত কৰিছিল।
- স্বদেশী আন্দোলনৰ উদ্ভৱ হৈছিল, যি ভাৰতীয় নিৰ্মিত সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰ আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীলতাক প্ৰচাৰ কৰাৰ সপক্ষে মত পোষণ কৰিছিল।
মণ্টাগু-চেমচফৰ্ড সংস্কাৰ আৰু অসহযোগ: Montagu-Chelmsford Reforms and Non-Cooperation:
- আইএনচিয়ে 1919 চনৰ মণ্টাগু-চেমচফৰ্ড সংস্কাৰৰ জৰিয়তে অধিক ৰাজনৈতিক প্ৰতিনিধিত্বদাবী কৰিছিল।
- ১৯২০ চনত মহাত্মা গান্ধীয়ে আৰম্ভ কৰা অসহযোগ আন্দোলনৰ উদ্দেশ্য আছিল ব্ৰিটিছ প্ৰতিষ্ঠানসমূহ বৰ্জন কৰা আৰু স্ব-শাসনৰ প্ৰচাৰ কৰা।
আন্তঃযুদ্ধ বৰ্ষ আৰু স্বাধীনতা: Inter-War Years and Independence:
আইন অমান্য আৰু ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন Civil Disobedience and Quit India Movement :
- আইন অমান্য আন্দোলন (১৯৩০-১৯৩৪)ৰ উদ্দেশ্য আছিল ব্ৰিটিছ আইন, বিশেষকৈ নিমখ কৰ অমান্য কৰা।
- ভাৰত ত্যাগ আন্দোলন (১৯৪২)ত ব্ৰিটিছ শাসনৰ তাৎক্ষণিক সমাপ্তিৰ আহ্বান জনোৱা হয়, যাৰ ফলত ব্যাপক গ্ৰেপ্তাৰ আৰু প্ৰতিবাদ হয়।
বিভাজন আৰু স্বাধীনতা Partition and Independence :
- দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত, বিশ্বব্যাপী গতিশীলতাৰ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ব্ৰিটিছৰ স্বাধীনতা প্ৰদানৰ ইচ্ছা বৃদ্ধি পাইছিল।
- ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টত ভাৰত আৰু পাকিস্তানলৈ বিভাজনৰ সৈতে ভাৰতে স্বাধীনতা লাভ কৰে।
স্বাধীনতাৰ পিছৰ পৰ্যায় Post-Independence Phase:
নেহৰুভিয়ান যুগ (Nehruvian Era:):
- জৱাহৰলাল নেহৰু ভাৰতৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী হৈছিল, যি ৰাষ্ট্ৰ নিৰ্মাণ, ঔদ্যোগিকৰণ আৰু বৈদেশিক নীতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিছিল।
- আই.এন.চি.-য়ে ধৰ্মনিৰপেক্ষতা, গণতান্ত্ৰিক শাসন আৰু সামাজিক ন্যায়ক চেম্পিয়ন কৰিছিল।
প্ৰত্যাহ্বান আৰু পৰিৱৰ্তন (Challenges and Transformations):
- আই.এন.চি.-য়ে ভাষিক আৰু আঞ্চলিক পৰিচয়ৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছিল, যাৰ ফলত ভাষিক ৰেখাৰ সৈতে ৰাজ্যবোৰ পুনৰ ্গঠন কৰা হৈছিল।
- ১৯৯১ চনত ৰাজ্য কেন্দ্ৰিক সমাজবাদৰ পৰা উদাৰীকৰণলৈ অৰ্থনৈতিক নীতি স্থানান্তৰিত হয়।
ভাৰতীয় ৰাজনীতিত ভূমিকা (INC Role in Indian Politics):
- স্বাধীনতাৰ পিছৰ প্ৰাৰম্ভিক দশকবোৰত আইএনচিয়ে ভাৰতীয় ৰাজনীতিত আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিছিল।
- ই কেন্দ্ৰআৰু বহুতো ৰাজ্যত চৰকাৰ গঠন কৰিছিল, স্থিৰতা আৰু বিকাশত অৰিহণা যোগাইছিল।
নতুন ৰাজনৈতিক শক্তিৰ উত্থান (Emergence of New Political Forces):
1980 আৰু 1990-ৰ দশকত আঞ্চলিক দল আৰু মিত্ৰজোঁটৰ ৰাজনীতিৰ উত্থান দেখা গৈছিল, যি আইএনচিৰ আধিপত্যক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল।
সমসাময়িক আইএনচি (Contemporary INC):
অব্যাহত প্ৰাসংগিকতা (Continued Relevance):
- আই.এন.চি. এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাজনৈতিক দল হৈ আছে, যি ভাৰতীয় সমাজৰ এক বিস্তৃত বৰ্ণালীপ্ৰতিনিধিত্ব কৰে।
- ই ধৰ্মনিৰপেক্ষতা, সমাজ কল্যাণ আৰু গণতান্ত্ৰিক মূল্যবোধৰ বাবে ওকালতি অব্যাহত ৰাখিছে।
প্ৰত্যাহ্বান আৰু নৱীকৰণ (Challenges and Renewal):
- দলটোৱে নেতৃত্বৰ পৰিৱৰ্তন, আদৰ্শগত স্পষ্টতা, আৰু পৰিৱৰ্তনশীল ৰাজনৈতিক দৃশ্যপটৰ সৈতে খাপ খোৱা প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে।
উপসংহাৰ:
ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছে স্বাধীনতাৰ পূৰ্বৰ প্ৰতিৰোধ আৰু স্বাধীনতাৰ পিছৰ শাসনৰ সমৃদ্ধ ইতিহাসৰ সৈতে আধুনিক ভাৰতক গঢ় দিয়াত এক অবিচ্ছেদ্য ভূমিকা পালন কৰিছে। ঔপনিৱেশিক শাসনৰ বিৰুদ্ধে অভিযোগ উত্থাপন কৰাৰ মঞ্চ হিচাপে ইয়াৰ উৎপত্তিৰ পৰা ৰাজনৈতিক শক্তিক্ষেত্ৰলৈ ৰূপান্তৰিত হোৱালৈকে, আইএনচিৰ যাত্ৰাই ভাৰতৰ বিৱৰ্তনক প্ৰতিফলিত কৰে – ব্ৰিটিছ শাসনৰ অধীনৰ উপনিবেশৰ পৰা বিশ্বৰ মঞ্চত এক বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ, গণতান্ত্ৰিক ৰাষ্ট্ৰলৈ।