চন্দ্ৰযান-৩ হৈছে চন্দ্ৰ অন্বেষণ কৰিবলৈ ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থা (ISRO)ৰ দ্বাৰা প্ৰেৰণ কৰা তৃতীয় ভাৰতীয় চন্দ্ৰ অভিযান। ইয়াত চন্দ্ৰযান-2ৰ দৰে এটা লেণ্ডাৰ আৰু এটা ৰোভাৰ আছে, কিন্তু ইয়াত অৰ্বিটাৰ নাই।
এই অভিযানটো চন্দ্ৰযান-2ৰ এক চিকুৱেল, কিয়নো চন্দ্ৰৰ কক্ষপথত সফলতাৰে প্ৰৱেশ কৰাৰ পিছত শেষ মুহূৰ্তত নিৰ্দেশনা চফ্টৱেৰত ত্ৰুটিৰ বাবে পূৰ্বৰ অভিযানটো কোমল অৱতৰণত বিফল হৈছিল।
চন্দ্ৰযান-৩ শুক্ৰবাৰে, ১৪ জুলাই, ২০২৩ তাৰিখে ভাৰতীয় সময় মতে দুপৰীয়া ২:৩৫ বজাত শ্ৰীহৰিকোটাৰ সতীশ ধাৱান মহাকাশ কেন্দ্ৰৰ (এছএইচএআৰ) পৰা উৎক্ষেপণ কৰা হৈছিল। মহাকাশযানখনে ভাৰতীয় সময় মতে ২৩ আগষ্ট ২০২৩ তাৰিখে সন্ধিয়া ০৬:০৪ বজাত চন্দ্ৰৰ দক্ষিণ মেৰুৰ ওচৰত সফলতাৰে পৃষ্ঠত অৱতৰণ কৰিছে। ইয়াৰ সৈতে, ভাৰত চন্দ্ৰৰ দক্ষিণ মেৰুত সফলতাৰে মহাকাশযান অৱতৰণ কৰা প্ৰথম খন দেশ আৰু চন্দ্ৰত অৱতৰণ কৰা চতুৰ্থখন দেশ হিচাপে পৰিগণিত হয়।
Table of Contents
ইতিহাস
চন্দ্ৰত কোমল অৱতৰণৰ সামৰ্থ্য প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ চন্দ্ৰযান কাৰ্যসূচীৰ দ্বিতীয় পৰ্যায়ত, ইছৰোৱে মাৰ্ক-৩ (এলভিএম3) নামৰ এখন উৎক্ষেপণ বাহনত চন্দ্ৰযান-২ উৎক্ষেপণ কৰে, যি হৈছে এটা অৰ্বিটাৰ, লেণ্ডাৰ আৰু এটা ৰোভাৰৰে গঠিত এখন উৎক্ষেপণ বাহন। লেণ্ডাৰটোৱে ২০১৯ চনৰ ছেপ্টেম্বৰত প্ৰজ্ঞান ৰভাৰ স্থাপন কৰিবলৈ চন্দ্ৰপৃষ্ঠত স্পৰ্শ কৰিব লাগিছিল।
ইয়াৰ আগতে চন্দ্ৰৰ দক্ষিণ মেৰুলৈ যোৱা অভিযানত জাপানৰ সৈতে সহযোগিতাৰ বিষয়ে বাতৰি আহিছিল য’ত ভাৰতে লেণ্ডাৰ প্ৰদান কৰিছিল আনহাতে জাপানে লঞ্চাৰ আৰু ৰোভাৰ দুয়োটা প্ৰদান কৰাৰ কথা আছিল। অভিযানটোত স্থানৰ নমুনা আৰু চন্দ্ৰত নিশাৰ সময় ৰক্ষাৰ বাবে প্ৰযুক্তিও অন্তৰ্ভুক্ত থাকিব বুলি আশা কৰা হৈছিল।
পৰৱৰ্তী সময়ত বিক্ৰম লেণ্ডাৰৰ বিফলতাৰ ফলত ২০২৫ চনৰ বাবে জাপানৰ সৈতে অংশীদাৰীত্বত প্ৰস্তাৱিত লুনাৰ পোলাৰ এক্সপ্লোৰেচন মিছনৰ (এলইউপিইএক্স) বাবে প্ৰয়োজনীয় অৱতৰণ ক্ষমতা প্ৰদৰ্শন কৰাৰ বাবে আন এটা অভিযান (চন্দ্ৰযান-৩) প্ৰস্তাৱ কৰা হৈছিল। মিছনটোৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ উৰণ অভিযানৰ সময়ত, ইউৰোপীয় মহাকাশ সংস্থা (ইএছএ)ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ইউৰোপীয় মহাকাশ ট্ৰেকিং (ইএচটিআৰএচি)য়ে এক চুক্তিৰ অধীনত অভিযানটোসমৰ্থন কৰিব।
অন্ধ্ৰপ্ৰদেশৰ শ্ৰীহৰিকোটাৰ সতীশ ধাৱান মহাকাশ কেন্দ্ৰৰ পৰা শুক্ৰবাৰে, 14 জুলাই, 2023 তাৰিখে দুপৰীয়া 2:35 বজাত চন্দ্ৰযান-3 উৎক্ষেপণ কৰা হৈছিল।
Objectives Chandrayaan 3 in Assamese
চন্দ্ৰযান-৩ অভিযানৰ বাবে ISRO ৰ লক্ষ্য আছিল:
- চন্দ্ৰপৃষ্ঠত সুৰক্ষিত ভাৱে আৰু লাহেকৈ অৱতৰণ কৰিবলৈ লেণ্ডাৰ (lander) প্ৰাপ্ত কৰা।
- চন্দ্ৰত ৰোভাৰৰ ড্ৰাইভিং (rover’s driving) ক্ষমতা পৰ্যবেক্ষণ আৰু প্ৰদৰ্শন কৰা।
- চন্দ্ৰপৃষ্ঠত উপলব্ধ সামগ্ৰীবোৰৰ ওপৰত পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰা আৰু নিৰীক্ষণ কৰা যাতে চন্দ্ৰৰ গঠন ভালদৰে বুজি পোৱা যায়
ৰূপাংকন
Design
চন্দ্ৰযান 3-ৰ তিনিটা মুখ্য অংশ আছে – প্ৰপালচন মডিউল, বিক্ৰম লেণ্ডাৰ, প্ৰজ্ঞান ৰোভাৰ।
প্ৰপালচন মডিউল (Propulsion module) :
ইয়াৰ প্ৰপালচন মডিউলটোৱে যোগাযোগ ৰিলে উপগ্ৰহৰ দৰে আচৰণ কৰিব। মহাকাশযানখনে 100 কিলোমিটাৰ উচ্চতাৰ চন্দ্ৰ কক্ষপথত উপনীত নোহোৱালৈকে প্ৰপালচন মডিউলটোৱে লেণ্ডাৰ আৰু ৰোভাৰ যুক্ত গাঁথনিটো মহাকাশলৈ ঠেলি দিয়া অব্যাহত ৰাখিব। লেণ্ডাৰৰ বাহিৰেও, প্ৰপালচন মডিউলটোৱে চন্দ্ৰৰ কক্ষপথৰ পৰা পৃথিৱীৰ বৰ্ণালী আৰু পোলাৰিমেট্ৰিক জোখ অধ্যয়ন কৰিবলৈ বাসযোগ্য গ্ৰহ পৃথিৱীৰ স্পেক্ট্ৰো-পোলাৰিমেট্ৰি (শ্বেপ) নামৰ এটা পেলোড বহন কৰি আছে।
লেণ্ডাৰ (Lander) :
চন্দ্ৰযান-2ৰ বিক্ৰমৰ বিপৰীতে, য’ত পাঁচটা 800 নিউটন ইঞ্জিন আছিল আৰু পঞ্চমটো কেন্দ্ৰীয়ভাৱে এক স্থিৰ জোৰেৰে লগোৱা হৈছিল। চন্দ্ৰযান-3ৰ লেণ্ডাৰত মাত্ৰ চাৰিটা থ্ৰটল-সক্ষম ইঞ্জিন থাকিব,[19] অতিৰিক্তভাৱে, চন্দ্ৰযান-3 লেণ্ডাৰত লেজাৰ ডপলাৰ ভেলোচিটি (এলডিভি) সজ্জিত কৰা হ’ব। [20] প্ৰভাৱভৰিচন্দ্ৰযান-২তকৈ শক্তিশালী কৰা হৈছে আৰু সঁজুলিৰ বিজুতি প্ৰতিহত কৰিবলৈ একাধিক পৰিমাপ লোৱা হৈছে। ইয়াত অন্তৰ্ভুক্ত আছে লেণ্ডাৰত তাপ পৰিবাহিতা আৰু তাপমাত্ৰা জোখাৰ বাবে চন্দ্ৰ পৃষ্ঠ তাপভৌতিক পৰীক্ষা (চাষ্টে, বুকু), অৱতৰণ স্থানৰ চাৰিওফালে ভূমিকম্পৰ জোখাৰ বাবে চন্দ্ৰ ভূমিকম্পকাৰ্যকলাপৰ সঁজুলি (আইএলএছএ), আৰু প্লাজমাঘনত্ব আৰু ইয়াৰ তাৰতম্য অনুমান কৰিবলৈ লেংমাইৰ প্ৰোব (ৰামবিএইচএ-এলপি)। ইয়াৰ উপৰিও, চন্দ্ৰ লেজাৰ পৰিসৰৰ অধ্যয়নৰ বাবে নাছাৰ পৰা এটা নিষ্ক্ৰিয় লেজাৰ ৰিট্ৰোৰিফ্লেক্টৰ এৰে ইয়াৰ সৈতে মিলাই লোৱা হৈছে।
ৰ’ভাৰ (Rober) :
প্ৰজ্ঞান হৈছে ৬ টা চকাৰ সৈতে প্ৰায় ২৬ কিলোগ্ৰাম ওজনৰ এটা ৰভাৰ যাৰ ৫০০ মিটাৰ ব্যাসাৰ্ধৰ ভিতৰত কাম কৰাৰ ক্ষমতা আছে। অৱতৰণ স্থানৰ চাৰিওফালে উপাদানৰ গাঁথনি চিনাক্ত কৰিবলৈ প্ৰজ্ঞান ৰোভাৰত আলফা কণা এক্স-ৰে স্পেক্ট্ৰোমিটাৰ (এপিএক্সএছ) আৰু লেজাৰ ইনহেলেড ব্ৰেকডাউন স্পেক্ট্ৰোস্কোপ (এলআইবিএছ) নামৰ পেলোড আছে।
উৎক্ষেপন
ভাৰতৰ অন্ধ্ৰপ্ৰদেশৰ শ্ৰীহৰিকোটাৰ সতীশ ধৱন মহাকাশ কেন্দ্ৰৰ পৰা নিৰ্ধাৰিত সময় অনুসৰি ১৪ জুলাই ২০২৩ তাৰিখে দিনৰ ২:৩৫ বজাত IST ত চন্দ্ৰযান-৩ উৎক্ষেপণ কৰা হৈছিল। চন্দ্ৰত উপনীত হ’বলৈ যি ট্ৰেজেক্টৰী লাগিব, সেই ট্ৰেজেক্টৰীত মহাকাশযানখন ফলপ্ৰসূভাৱে স্থাপন কৰা হৈছে। পৃথিৱী আৰু চন্দ্ৰৰ মাজৰ দূৰত্ব প্ৰায় ৩ লাখ ৮৪ হাজাৰ ৪০০ কিলোমিটাৰ। চন্দ্ৰযান-৩ অভিযানে ২৩ আগষ্ট বা ২৪ আগষ্টত চন্দ্ৰৰ দক্ষিণ মেৰু অঞ্চলত মসৃণ অৱতৰণ কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে।
চন্দ্ৰযান-৩ উৎক্ষেপণৰ বাবে জুলাই মাহক বাছি লোৱাৰ এটা বিশেষ কাৰণ হৈছে ইছৰোৱে পৃথিৱী আৰু চন্দ্ৰৰ ঘনিষ্ঠতাৰ সন্দৰ্ভত কৰা এক হিচাপ।
মিছন প্ৰফাইল
সময়ৰেখা
মিছন লাইফ
লেণ্ডাৰ মডিউল আৰু ৰ’ভাৰ ~১০০ x ১০০ কিলোমিটাৰ লঞ্চ ইনজেকচনলৈকে কঢ়িয়াই নিয়া। তাৰ পিছত ৩ৰ পৰা ৬ মাহৰ বাবে পৰীক্ষামূলক পেলোডৰ কাৰ্যকলাপ।
পুঁজিৰ ব্যৱস্থা
২০১৯ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ইছৰ’ই প্ৰকল্পটোৰ বাবে প্ৰাৰম্ভিক পুঁজিৰ অনুৰোধ জনাইছিল, যাৰ পৰিমাণ আছিল ৭৫ কোটি টকা (৯.৪ মিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰ), ইয়াৰে ৬০ কোটি (৭.৫ মিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰ) যন্ত্ৰপাতি, সঁজুলি আৰু অন্যান্যৰ দিশত ব্যয় পূৰণৰ বাবে হ’ব মূলধনী ব্যয়, আনহাতে বাকী ১৫ কোটি (১৯ লাখ মাৰ্কিন ডলাৰ) ৰাজহ ব্যয়ৰ মূৰৰ অধীনত বিচৰা হয়।
এই প্ৰকল্পৰ অস্তিত্ব নিশ্চিত কৰি ইছৰোৰ প্ৰাক্তন অধ্যক্ষ কে শিভানে আনুমানিক ব্যয় প্ৰায় ৬১৫ কোটি (২০২৩ চনত ৭২১ কোটি বা ৯ কোটি মাৰ্কিন ডলাৰৰ সমতুল্য) বুলি জানিবলৈ দিয়ে।
Reference site
- ISRO Official article
- wikipedia.org